Tbs (terbeschikkingstelling)
Fivoor behandelt mensen aan wie een tbs-maatregel is opgelegd. Tbs betekent terbeschikkingstelling. Het is een maatregel die een rechter kan opleggen aan mensen die door hun psychiatrische problemen vaak geheel of gedeeltelijk ontoerekeningsvatbaar waren toen ze een delict pleegden.
Iemand komt voor tbs in aanmerking als:
de psychiatrische problemen na onderzoek zijn vastgesteld en mede de oorzaak waren van het delict
het delict ‘tbs-waardig’ is en leidt tot een gevangenisstraf van minimaal 4 jaar
er kans op herhaling bestaat
Een rechter kan tbs met dwangverpleging, tbs met voorwaarden of gemaximeerde tbs opleggen. Welke soort tbs een dader krijgt, hangt af van het misdrijf en de kans op terugval.
Bij tbs met dwangverpleging worden daders verplicht verpleegd in een gesloten tbs-kliniek. Daarnaast krijgen ze een (niet-verplichte) behandeling die gericht is op terugkeer in de maatschappij. Deze vorm van tbs duurt zo lang als nodig is. Tijdens een verlengingszitting kan de rechter de tbs steeds met 1 of 2 jaar verlengen.
Tbs met voorwaarden is een lichte vorm van tbs, waarbij daders zich aan bepaalde voorwaarden moeten houden:
Ze mogen in een bepaalde periode geen drugs of alcohol gebruiken
Ze moeten zich (klinisch) psychiatrisch laten behandelen
Ze moeten zich houden aan de aanwijzingen van de reclassering
De reclassering houdt hier toezicht op. Tbs-patiënten met voorwaarden worden niet gedwongen verpleegd. Ze verblijven wel vaak in een verslavingskliniek of een forensisch psychiatrische kliniek (FPK).
Een tbs-patiënt keert pas terug in de maatschappij als de kans op terugval is verdwenen. Dit beslist de rechter. Bij lichtere delicten kan een tbs-patiënt maximaal 4 jaar tbs met dwangverpleging opgelegd krijgen.
Maximumtermijn tbs
Tbs-patiënten keren pas terug in de maatschappij als de kans op terugval is verdwenen. Dit beslist de rechter. Bij lichtere misdrijven kan er maximaal 4 jaar tbs met dwangverpleging opgelegd worden.
Tbs met dwangverpleging eindigt altijd voorwaardelijk. Dat betekent dat daders zich ook na de maatregel moeten houden aan afspraken met de reclassering.
Er is geen maximumtermijn meer voor de voorwaardelijke beëindiging van tbs. Dat betekent dat rechters het toezicht kunnen blijven verlengen als de kans op terugval niet genoeg is afgenomen. Dat kan jaarlijks of elke 2 jaar. Tbs-patiënten kunnen tegen elke verlenging in beroep gaan.
Verlof tijdens tbs
Verlof is een belangrijk onderdeel van de behandeling van tbs-patiënten. Tijdens het verlof kunnen ze oefenen met het verblijf buiten de tbs-kliniek. Ook kunnen behandelaars zo beoordelen of de behandeling goed verloopt.
Verlofprocedure tijdens tbs
Tbs-patiënten gaan pas met verlof bij voldoende vooruitgang. Een tbs-kliniek als FPC de Kijvelanden kan bij de minister van Justitie en Veiligheid een verlofmachtiging aanvragen voor een patiënt. De verlofaanvraag moet passen in het behandelplan. De minister legt de aanvraag voor aan het onafhankelijke Adviescollege Verloftoetsing Tbs (AVT). Dit college geeft een positief of negatief advies.
De Dienst Justitiële Inrichtingen (DJI) neemt uiteindelijk namens de minister de beslissing. Een verlofmachtiging wordt voor 1 jaar afgegeven en kan op basis van een evaluatie worden verlengd.
De minister kan van een positief advies van het AVT afwijken door geen verlofmachtiging te geven. Geeft het AVT een negatief verlofadvies? Dan kan de DJI niet besluiten om toch verlof te verlenen.
Er zijn 4 verschillende fasen in het verlof:
begeleid verlof
onbegeleid verlof
transmuraal verlof
proefverlof
In de eerste fase van het verlof mogen tbs-patiënten onder begeleiding naar buiten. Bijvoorbeeld om boodschappen te doen.
Een beveiliger en sociotherapeut begeleiden de patiënten de eerste paar keer. Daarna begeleiden 2 sociotherapeuten de patiënten, zonder beveiliger. Ten slotte begeleidt 1 sociotherapeut de patiënten tijdens het verlof.
Als het begeleid verlof goed is verlopen, mogen patiënten op onbegeleid verlof. Dit verlof duurt enkele uren tot maximaal 6 overnachtingen. Tijdens het verlof kunnen patiënten bijvoorbeeld werkervaring opdoen, een opleiding volgen of familie bezoeken.
Als het begeleid verlof goed is verlopen, kan transmuraal verlof volgen. Dit betekent dat tbs-patiënten buiten de beveiligde zone van de kliniek gaan wonen. Ze wonen dan zelfstandig in een Regionale Instelling voor Beschermd Wonen (RIBW), zoals De Blink, of in een psychiatrische instelling.
Bij transmuraal verlof is het heel belangrijk dat patiënten zelfstandig en betrouwbaar zijn. De tbs-kliniek blijft ze op afstand begeleiden.
Tijdens het transmuraal verlof kunnen tbs-patiënten laten zien dat het gevaar voor terugval is afgenomen en dat het verantwoord is om ze met proefverlof te laten gaan.
Bij proefverlof houdt de reclassering toezicht, maar is de tbs-kliniek nog wel verantwoordelijk voor de patiënten. Na deze laatste verloffase kan de rechter de tbs (voorwaardelijk) beëindigen.
Cijfers behandelduur en verlof
De behandelduur die in 2023 is vastgesteld, is 8,7 jaar. Dit is een landelijk cijfer, dat jaarlijks wordt afgestemd met de DJI.
In 2024 gingen tbs-patiënten in totaal 87.499 keer met verlof. Het aantal verloven per jaar verschilt. Dat komt omdat het aantal patiënten dat in de fase zit dat ze met verlof mogen, per jaar verschilt. Ook mag niet iedere patiënt even vaak op verlof. In 14 gevallen waren patiënten niet op tijd op de afgesproken plaats terug. 7 keer gingen tbs-patiënten ervandoor tijdens een begeleid verlof. Het totaal aantal onttrekkingen is daarmee 0,02% van het aantal verloven. In 2023 waren er géén patiënten die zonder toestemming het FPC of de FPK hebben verlaten (ontvluchtingen).