Meisje (15) stak snackbareigenaar dood, kreeg ‘slechts’ een jaar cel: ‘Psychopaat is écht wel te redden’ (Bron: AD)

Ze kampt met grote problemen die al vroeg in haar jeugd opdoken. En die lijken de laatste jaren alleen maar erger te worden, concludeerden specialisten. Zo heeft ze een bedreigde persoonlijkheidsontwikkeling met antisociale, narcistische en psychopathische trekken.

Het 15-jarige meisje groeide op in een pedagogisch verwaarlozend en affectief beperkt klimaat. Daarom heeft ze onder meer een gebrekkig geweten, gebrekkig empathisch vermogen, een sterk opgeblazen gevoel van eigenwaarde, een gebrek aan berouw en een gebrekkige woedebeheersing.

Niet meer te redden

,,In de volksmond is een psychopaat iemand die niet meer te redden is’’, zegt Rosalind van der Lem, psychiater en directeur patiëntenzorg bij Fivoor. ,,We zijn daarom heel erg zuinig met die term. Maar met een behandeling kun je heel goede resultaten boeken. En hoe jonger je daarmee begint, hoe flexibeler het brein nog is.”

Omdat psychopathie behoort tot de zwaarste stoornissen en er vaak een hoog risico op herhaling is, kan het langer duren voordat er positieve verandering komt. ,,Maar het is zeker niet hopeloos’’, zegt ook Kasia Uzieblo, senior onderzoeker bij De Forensische Zorgspecialisten.

,,Niet iedere persoon die gruwelijke moorden pleegt heeft psychopathie.” Bij vrouwen wordt psychopathie minder vaak vastgesteld dan bij mannen, zegt ze, maar dat komt deels omdat de instrumenten waarmee dat wordt gemeten gebaseerd zijn op ervaringen met psychopathische mannen. De vraag blijft: ,,Komt het dan vaker voor of zien we het vaker bij mannen?”

De beste vriendin van het meisje en (17) en haar oudere broer (17) kregen celstraffen van respectievelijk tien en zes maanden opgelegd voor onder meer geweld tijdens die gewelddadige confrontatie in de Haagse Houtwijk. Voor de 15-jarige steker is één jaar de maximaal mogelijke straf. Tieners van 12 tot en met 15 jaar oud worden altijd berecht volgens het jeugdstrafrecht, waardoor ze maximaal één jaar cel kunnen krijgen. Als ze 16 of 17 jaar oud zijn, is dat twee jaar. Bij uitzondering worden zij berecht als een volwassene. Dat is afhankelijk van de ernst van het delict en van hun persoonlijkheid.

Verdachten van 18 jaar en ouder worden normaal gesproken berecht volgens het volwassenenstrafrecht. Afhankelijk van de geestelijke ontwikkeling van verdachten kan de rechter daarvan afwijken. Jongeren tot 23 jaar kunnen als een minderjarige worden berecht. ,,Jeugdstrafrecht heeft een sterk pedagogisch karakter. Het is erop gericht om het gedrag van de minderjarige dader te veranderen”, zegt persrechter Brenda Hammer.

In een jeugdgevangenis worden jongeren intensief behandeld. Ook gaan ze naar school of volgen ze een stage. Toch is een goede behandeling van groter belang, zegt tbs-advocaat Job Knoester. ,,Ik duid jeugdgevangenissen als de optimale universiteit voor crimineel gedrag. Je leert er vooral hoe je nieuwe strafbare feiten kunt plegen. Voor nabestaanden staat vergelding voorop, maar voor de samenleving als geheel weegt het voorkomen van herhaling zwaarder. In het ideale scenario heb je beide, maar dat lukt niet altijd.”

Naast hun celstraf volgen de drie tieners verplicht een jeugd-tbs-behandeling. Zo’n behandeling wordt opgelegd aan jongeren die kampen met een ontwikkelingsstoornis of psychische aandoening. Die PIJ-behandeling (plaatsing in een inrichting voor jeugdigen) duurt tussen de twee en zeven jaar, waarvan het laatste jaar voorwaardelijk is. Bij een verhoogd risico kan dat worden omgezet in ‘volwassenen-tbs’.